COMUNICADO 081

(K’iche´)

Le q’atb’altzijrech le Sentencia de Mayor Riesgo, mernimaq’ab’ xuq’atrijriukab’ k’amalb’e Ingrid Roxana Baldetti Elías, xya’ Jo’lajujjunab’ ruk’ waqib’ ik’ che, are’ ktzapixpa che’, xuquje’ xq’atkij e b’elejeb’ winaqchikruk’ oxib’ weoxlajujjunab’ ketz’apixpa che’, jachinxeriqtaj culpables rech jun wok’ajb’analk’axk’olil, rikimak are la rumalkkita de manera ilegal riyab’alub’e le jun proyecto rechkch’ajch’ob’ex le ja’ re Amatitlán, ruk’ la le jun chakri’ xkitoqijurajilritina’mitIximulew, 22,830,030.00 ripwaqxkik’anb’ik. Kawinaqmulxech’awchirijrik’axk’olil, le jueces rech le Q’atb’altzij, xkiriqk’i pruebas chikijrilajujwinaqritajinkq’atkij, je wa’ ri’ xq’atkij: Ingrid Roxana Baldetti Elías: (Ukab’ k’amalb’ekanoqrech le Tinamit, are kb’antaj re pa le wokajri’) Asociación Ilícita (wajxaqib’ junab’), fraude (Job’ junab’) y tráfico de inluencias (keb’ junab’ ruk’ waqib’ ik’) Xe’uwokriwinaqxuquje’ xuyaub’erik’axk’olilxb’anik, e keb’ ruk’ riuxb’al Mario Baldetti, xuyaub’emank’extaxub’an che uya’ik le contrato rixya’ de manera irregular a M. TarcicEngnineeringLimited, rechkch’ajch’ob’ex le ja’ re Amatitlán. Mario Alejandro Baldetti Elías: Asociación Ilícita (waqib’ junab’), fraude (Job’ junab’) y tráfico de influencia (keb’ junab’) Xe’uwokriwinaqxuquje’ xuyaub’erik’axk’olilxb’anik, xuto’oriranab’ Ingrid Roxana Baldetti, che uyaikb’e che le contrato rechkch’ajch’ob’ex le ja’ re Amatitlán

Ktzijoxrij le xriqtajik. Le Q’atb’altzij, kamalub’erumalri juez Pablo Xitamul, xub’ijruk’ rijalajojtaq pruebas xyaub’ixikpataq le riqowib’ xqalsaxkiwachchijujunalriwinaqxeq’atkij. “Caso Complejo re Corrupción e impunidad rech jun Estructura Criminal para la Comisión de Delitos de Cuello Blanco, pataq le nimaqtaqqatb’altzij, rib’anolrechri are’ Ingrid Roxana Baldetti Elías, ruk’ riuxib’al Mario Alejandro Baldetti Elías, xto’yrumalri a Pablo Roberto González Barrios xuquje’ a Hugo Rodolfo RoitmanBraier: kuk’ rinik’ajkachi’lchik, e k’oajchak públicos, xuquje’ winaqrechtaq le sector privado, xekiwoktaqkib’ che uchomaxikrik’axkolilxkib’ano, xekiyaripak’axk’olilriwinaqil (…)”. Xuya’ ri fallo. Xiltajik che ri liquido rikkoj che uch’ajch’ob’exik le ja’ re Amatitlán, xxiltajikpari le taq análisis científico che ri liquido are xaq ja’ ruk’ atz’am, cloro xuquje’ nik’asjastaqchik corrosiva, kub’ank’exchikechtaq le winaq, le che’, le awajib’ xuquje’ che rironojeluwachulew. Ri proyecto manqastaxb’antaq estudios che weutz che riuwachulewxuquje’ manqastak’o u registro y licencias sanitarias che uchakuxikri proyecto. Manxkikojtapakuentarixb’ixajsik. “Ri acusados xkimajijrichakxkiloq’ ri veintitrés mil litros ri liquido, manch’ab’ataltauwach, xkiloq’o, ruk’ 22,830,030.00 quetzales. K’atek’uri’ xaqub’anikkimalxkesajb’ik Q115,000,000.00 pwaq che umajikukojikri producto pari ja’, Xaqxuwiri M. TarcicEngnineeringLimitedkuk’ayijri liquido ri’, are xuq’alsajriQ’atb’altzij.

Xqaljik che ri, xaqxb’an depositar ri 22,830,030.00. aninaqwa’ werajilxkijachchikipamri cuentas bancarias kechtaqriwinaq acusados xuquje’ nik’ajtaq involucrados. Rikchomanxkesaj che ritinamitIximulew are rixpaqi’ pa 130 millones, ripwaqmanxekunta che uqalsaxikjauchi’ taqxkikojwi. Xq’aljinik, che riukab’ k’amalb’e Ingrid Roxana Baldetti Elías xuyab’e che riuxib’al Mario Baldetti, ejerciori poder pa le facto en AMSA, are manajchak público taj, ri are’ xub’an aprovechar che riuchakriranab’. RiQ’atb’altzijxuya valor probatorio che rironojel pruebas xuq’alsajri Fiscalía Especial contra la Impunidad (FECI) che le Ministerio Público xuquje’ le Comisión Internacional contra la Impunidad de Guatemala (CICIG). Pa le desarrollo rech le juicio, Xumaj el 11 de junio che le junab’ ri’, xq’alsaxuwach 294 jastaqrech pruebas: 208 wuj: prueba material 43, nik’ajjastaqchik 9: xsolixrikichak 6 peritos, 23 winaqxkilrik’axk’olilxuquje’ 5 winaq e técnicos xkilrik’axk’olil.

XK’ANJELAK LI CHAQ’RAB’ RIK’IN ROKSINKIL SA’ TZ’ALAM QANA’ INGRID ROXANA BALDETTI UT B’ELEHEB’ CHIK CHI QAS QIITZ’IN CHI RIX LI K’ANJEL PUMPUUKIL HA’ AMATITLAN

(Q’eqchi’)

Li xnimalrochochil aj raqolchaq’rab’, chiru li q’elakutanxtuqub’ xkawilru li chaq’rab’ sa’ xb’een li qana’ Ingrid Roxana Baldetti Elías, ut xtuqub’ ruxtz’alamilsa’ jo’lajuchihab’ ut waqib’ po, rochb’eenb’eleheb’ chikchipoyanam li b’arwankxk’e’manoxox ut oxlajuchihab’ rehetqeb’, li b’arwankxe’xmaakonixjolominkilnaab’alchik’anjelrik’inxq’etb’alxchaq’rabil ut xk’irtasinkilxb’anb’alru li punpuukil ha’ Amatitlán ut xchapb’al li xtumin li tenemit Guatemala li b’arwanknaxtawxk’ihal Q22,830,030.00.

Xb’aymanoxib’roxk’aalchich’utam ut xb’irb’alrixtojreetalnaqeb’ li nake’ jolomink re lichaqrab’ xe’xtaw li yaalchirix li xmaakeb’ li lajeeb’ chipoyanam, tojreetalnaqxtuqub’amank li chaq’rab’ rik’inxtojb’alxmaakeb’ chikama’in:

Ingrid Roxana BaltettiElias (kiwanksa’ xkab’il aj jolominel re li tenamitGatemala ut aj jolominel re li ch’uutxmaakob’ sa’ li q’etoka’in) Chutub’ankib’ sa’ xb’een li chaq’rab’ (waqxaqib’ chihab’), b’alaq’ink (oob’ chihab’) ut loq’b’iltenq’anksa’ ch’uut (kiib’ chihab’ ut waqib’ po). Xjolomi ut xb’eeresik’anjelrochb’een li ras Mario Baldetti, rochb’eena’ankixk’erokeb’ li k’anjel li b’arwankmokoxnume’ktasa’ xchaq’rab’ilxb’aanunkil li molam M. TarcicEngineeringLimited, re jun xyeeb’alnaqtb’anmanq li punpuukil ha’ Amatitlán.

Mario Alejandro BaldettiElias. Chutub’ankib’ sa’ xb’een li chaq’rab’ (waqib’ chihab’), b’alaq’ink (oob’ chihab’) ut loq’b’iltenq’anksa’ ch’uut (kiib’ chihab’ ut waqib’ po). Xjolomi ut xb’eeresik’anjelrochb’een li ranab’ rik’n li roksinkil li k’anjelrik’in li molamcho’q re xmesb’alru li ha’ re li pumpuukil ha’ Amatitlán.

Xtawmankajwi’ chirixnaqxerokisisa’ li k’uleb’aaltumin Q22,830,030.00, sa’ xk’ab’a li molam li xb’aanunkraj re li k’anjel, xe’xjachichirib’ilrib’ li tumina’an ut x’oksimankwichiksa’ li k’uleb’aaltuminsa’ jalanqjalanqchik’ab’a’ej. Li xk’ihal li tumin re li tenamitraj li xe’xk’a’uxlarajxchapb’ala’an 130 chi millón, li b’arwank li ch’uutala’inmokoxe’xchoytaxk’uub’ankilxk’a’uxlankil.

Xtawmank ut naq li xkab’ aj jolominel re li temanitqana’ RoxnaBaldetti, kixxaqab’ li ras Mario Baldetti, moko aj k’anjeltachiru li chaq’rab’ re xjolominkilrib’ sa’ AMSA yal sa’ xk’ab’a’ naqranab’ wankxk’anjelsa’ jolominktenamit.

Li nimlarochochil li chaq’rab’ kixtawxwankilchijunileb’ li hunake’ xk’utb’esi li xmaakeb’ li poyanamyookoxseeraq’inkilchiru li (FECI) re li Ministerio Público ut li xch’uutalil li CICIG. Chi ru li xtz’ilb’alrixa’in li kitikla sal li junlajuxbe li po Junio re li chihab’ a’in, xk’utb’esimank 294 li na k’utuknaqwankxmaakeb’ li poyanama’in, 208 li hu, 43 li xk’utb’alxyaalalil li xmaakeb’ chik, ut jalanqjalanqchikchiyaalalil. Xe’xb’eeresirib’ ajwi’ naab’al aj k’anjel re xtuqub’ankil li chaq’rab’ ut waqxaqib’ xkak’aalchipoyanamxe’ ilok ut xe’aatinakchiru li xmaakeb’ aj q’etolchaq’rab’. Li yeeb’ilchirix li na’leb’ a’in Li nimlarochochil li chaq’rab’, na xjolomi aj raqolchaq’rab’ (Juez) Pablo Xitumul, xyenaqchijunileb’ li hu ut yehoomxk’utb’esimanksa’ li raqokchaqrab’ a’in, xk’utb’esichitz’aqalxmaakeb’ ajq’etolchaq’rab’.

Ch’a’ajrilb’al li na’leb’ a’inchirix li elq’aksa’ xyanqil aj k’anjelsa’ li nake’ jolomink re li tenamit, ut li na jolomink re qana’ Ingrid Roxana BaldettiElias ut li ras Mario Alejandro BaldettiElias, xkomonileb’ Pablo Roberto Gonzales Barrios ut Hugo RodlofoRoitmanBraier; li b’arwankrochb’een aj k’anjelchiru li chaq’rab’ ut aj komonk’anjel, xe’xch’utub’ rib’ re xq’etb’al li chaq’rab’ ut xe’ xkanab’ li tenamit ut eb’ lajk’anjelsa’ jun nimlach’a’ajkilalink’a’ na xk’erib’” na xye li raqoksa’ xb’eeneb’.

Ki k’utb’esimankajwi’ naqrik’in li yiib’amb’il ha’ re xmesb’alraj li pumpuukil ha’ Amatitl’an, kik’utb’esimanksa’ xtz’ilb’alrixnaq yal ha’ rochb’eenatz’am ut klorok’ub’k’uwi’ li b’arwank na xk’esa’ xiwxiwilaleb’ li poyanam, li loq’lajyu’ampim ut eb’ li xuljo’ ajwi’ li qasutam. Jo’wanajwi’ mokoxtzolmanktarix li k’anjela’an ut maak’axb’irb’alrixchichaab’il li b’arwankpatz’b’ilxb’aan li chaq’rab’.